Storczyki są pięknymi, niezwykłymi kwiatami i coraz więcej miłośników roślin ozdobnych w naszym kraju decyduje się na ich uprawę w warunkach domowych. Prawdą jest, że aby je hodować należy mieć, oprócz szczerych chęci i sporej dozy cierpliwości, również trochę wiedzy o ich potrzebach. Jeśli jednak kogoś pociągają orchidee, nie powinny go peszyć początkowe trudności.

Zasiedlają one przede wszystkim wilgotne lasy równikowe, chłodniejsze przesycone wilgocią lasy wysokogórskie oraz skaliste wybrzeża. Nie zamieszkują jedynie zimnych terenów polarnych oraz suchych i gorących terenów pustynnych. Jest wiele różnych rodzajów storczyków i nie można uprawiać ich wszystkich w jednakowych warunkach. Część będzie wymagała takich temperatur, warunków oświetlenia i wilgotności powietrza, które w naszych mieszkaniach trudno zapewnić. Uprawiając je w warunkach amatorskich musimy pamiętać, że podstawą powodzenia naszej hodowli jest przestrzeganie kilku zasad przeniesionych z natury.

Po pierwsze najlepiej zrobimy zastanawiając się najpierw, jakie warunki możemy zapewnić roślinom, a dopiero później dokonać wyboru gatunków do naszej kolekcji. Po drugie należy spróbować dostosować warunki uprawy tak, aby były możliwie jak najbardziej zbliżone do wymagań naszych storczyków.

Kochające półcień np. Phalaenopsis mogą dobrze rosnąć na południowym lub zachodnim parapecie naszego okna pod warunkiem cieniowania ich w okresie najbardziej intensywnego operowania słońca.

Najważniejsze czynniki dotyczące uprawy.

Światło

Storczyki mają różne wymagania jeżeli chodzi o zapotrzebowanie na światło.

Jego ilość uzależniona jest od konkretnego rodzaju. Ale też barwa i wygląd liści są wskazówką dotyczącą wyboru miejsca uprawy tych roślin: ciemnozielone świadczą o niewielkim zapotrzebowaniu a szarozielone o konieczności zapewnienia im dobrego oświetlenia. Można też dostosować ilość koniecznego światła obserwując następujące objawy: za dużo światła – liście stają się żółtawe (nadmiar produkcji chlorofilu). Zbyt mało – liście ciemnozielone. Wzrost rośliny zahamowany bądź zminimalizowany.

Wtedy, gdy porcja światła będzie właściwa, liście będą koloru średnio-zielonego, o błyszczącej powierzchni a roślina będzie regularnie kwitła. Oczywiście przy zachowaniu innych koniecznych parametrów. Przy dzisiejszych możliwościach technicznych nasze storczyki można też traktować specjalistycznymi źródłami światła, przedłużając im długość dnia bądź intensywność naturalnego promieniowania świetlnego.

Temperatura

Storczyki wymagają w ciągu dnia temperatury w zakresie od 13-32° C, a w nocy od 10-21° C, w zależności od ich naturalnych uwarunkowań.

Są zwyczajowo dzielone na trzy kategorie: zimno, średnio i ciepłolubne.

Zimnolubne np. Cymbidium, Odontoglossum, Masdevalie najlepiej czują się przy dziennej temperaturze 16-21° C albo nawet niższej. Temperatury nocy to około 10° C.

Wymagające średnich temperatur np. Paphiopedilum, Cattleya, niektóre Oncidium : w dzień – 18-24° C , w nocy – 13-16° C.

Ciepłolubne, Phalaenopsis, Dendrobium, większość Vanda : dzień 21-29° C i w nocy 18-21° C.

Bardzo ważne jest utrzymywanie różnicy między temperaturami dnia i nocy. Temperatura nocny powinna być zawsze o 3-6° C niższa od temperatury dziennej. W ciągu dnia wyższa temperatura sprzyja asymilacji, natomiast w nocy zwiększając intensywność oddychania roślin spowodowałaby nadmierne zużycie substancji pokarmowych. Zyt duże różnice temperatur są jednak szkodliwe.

Wilgotność

Storczyki lubią dość wysoką wilgotność powietrza. Jest to dla początkujących hodowców najtrudniejszy aspekt w uprawie storczyków. W naturze mimo, że regularnie moczone są przez obfite, tropikalne deszcze, to dość szybko przesychają kołysane na gałęziach przez wiatr.

W związku z powyższym w uprawie należy naśladować warunki naturalne najlepiej jak jest to możliwe. Jednak bardzo duża, utrzymująca się przez dłuższy czas wilgotność powietrza jest dla nich uciążliwa a wręcz może doprowadzić do śmierci roślin.

Średnia wilgotność tolerowana przez większość storczyków to 50-60% pamiętając, że niektóre gatunki lubią trochę niższą bądź wyższą. A właściwa wilgotność powietrza pomaga roślinom zachować dobrą kondycję.

Zapewnienie naszym ulubieńcom takich warunków może być zrealizowane poprzez stawianie doniczek ze storczykami nad kuwetami wypełnionymi np. keramzytem zalanym wodą. Poprzez stosowanie nawilżaczy powietrza albo budowanie szklanych szaf tzw. orchidarium, gdzie zapewnimy im najlepsze warunki.

Ruch powietrza

Storczyki potrzebują stałego ruchu świeżego powietrza. W naturze są kołysane przez wiatr i często silnie nasłonecznione. Uniemożliwia to utrzymywanie się zbyt długo wody na roślinach. Hodując je w warunkach amatorskich należy pamietać, że zalegająca w kątach liści lub w stożku wzrostu woda, może doprowadzić do rozwoju chorób bakteryjnych a w konsekwencji nawet do śmierci rośliny. Stojąc na parapecie czy w orchidarium powinny także mieć zapewniony ruch powietrza. Najczęściej wykorzystujemy w tym celu wiatraczki komputerowe bądź odpowiednio dostosowane normalne domowe wentylatory. Należy przy tym pamiętać, że raptowne wahnięcia temperatury poprzez owianie storczyków zimnym zewnętrznym powietrzem (np. otworzenie zimą okna) może doprowadzić do niekorzystnych zmian fizjologicznych a także do opadania pąków kwiatowych.

Podlewanie

Jedną z najistotniejszych zasad w hodowli storczyków jest właściwe ich podlewanie. Należy stosować zasadę: podłoże pomiędzy jednym a drugim podlaniem powinno wyraźnie przeschnąć. Generalnie mniej szkodliwe jest zbyt skąpe niż zbyt obfite podlewanie. Jeżeli jest to możliwe, najlepiej rośliny należy nawadniać w godzinach przedpołudniowych, tak aby obeschły całkowicie przed nocą. Intensywność i częstotliwość podlewania należy dostosować do temperatury w pomieszczeniu, stanu roślin oraz pory roku. Zbyt długo zalegająca w podłożu woda może doprowadzić do zgnilizny korzeni i w szybkim czasie do końca żywota naszego ulubieńca.

Najlepsza do tego celu jest woda deszczowa, w której znajdują się niewielkie ilości: dwutlenku węgla, tlenków azotu, tlenu. Znakomita jest również woda z filtra tzw. odwróconej osmozy czy też woda destylowana. Najogólniej mówiąc woda odpowiednia do podlewania storczyków powinna być wodą miękką, o niskim zasoleniu, lekko kwaśna (pH 4,5-6,0). Woda z miejskich instalacji wodociągowych jest najczęściej niewłaściwa do naszych celów. Posiada zbyt wysoką twardość i często zawartość różnych substancji chemicznych.

Zasilanie

W środowisku naturalnym storczyki czerpią substancje pokarmowe z opadów, próchnicy, rozkładających się szczątków owadów, ptasiego pomiotu, zalegających między korą drzew, na których bytują. W naszych warunkach aby zapewnić im właściwy rozwój wegetatywny i bujne kwitnienie możemy stosować zarówno nawozy organiczne (np.rozcieńczony krowieniec) jak i sztuczne, o niewielkim stężeniu. Obecnie mamy w handlu spory ich wybór. Najczęściej zalecanym stężeniem jest 0,5 -1,0 % roztwór wodny, stosowany przeważnie co 1-2 tygodnie. W okresie silnej wegetacji stosujemy nawozy o podwyższonej zawartości azotu a pod koniec wykształcania się nowych przyrostów, nawóz o przewadze potasu i fosforu tzw. blossom booster (np. Peters Profesional). Stymuluje on kwitnienie. Dzięki niemu kwiatostany będą dłuższe, lepiej wybarwione a trwałość i ilość kwiatów większa. Ważne jest aby zasilanie przeprowadzać przy słonecznej pogodzie (najlepsze wykorzystanie dostarczonych substancji pokarmowych) i aby bryła korzeniowa nie była sucha.

Podłoże

Na podstawie sposobu życia dzielimy storczyki na dwie podstawowe grupy uprawowe. Do pierwszej należą storczyki epifityczne (porastające pnie i konary drzew). Do drugiej zaliczamy storczyki storczyki naziemne. W zdecydowanie mniejszej ilości występują także litofity czyli storczyki naskalne. Uważa się, że przy sporządzaniu podłoża najważniejsze są fizyczne właściwości substratu, a mniej ważne chemiczne i biologiczne. Najbardziej pożądane cechy, jakimi powinno charakteryzować się nowoczesne podłoże to:

• trwała struktura podłoża,
• dużą porowatość zapewniająca dobre warunki powietrzne,
• dobra przepuszczalność z jednoczesną zdolnością do zatrzymywania wody i soli mineralnych,
• stały, lekko kwaśny lub kwaśny odczyn (pH 4,5 – 6,0) dostosowany do wymagań danego gatunku.

Aby podłoże spełniało stawiane przez nas wymagania, łączy się najczęściej kilka wzajemnie uzupełniających się komponentów. Są to:

• Kora sosnowa – kompostowana w sposób naturalny przynajmniej rok. Przy długotrwałym składowaniu zawarte w korze hamujące substancje zostają wypłukane przez deszcze i rozłożone. W zależności od wielkości rośliny i rodzaju systemu korzeniowego używamy kory o różnej granulacji.
• Torf wysoki – odznacza się strukturą włóknistą, dużą pojemnością wodną i powietrzną. Jest to materiał wolny od patogenów, gdyż znajdują się w nim substancje hamujące rozwój drobnoustrojów.
• Liście bukowe – są zasobne w sole mineralne. Rozkładając się spełniają rolę surowej próchnicy. Zebrane jesienią, należy dobrze wysuszyć, by zapobiec ich butwieniu. Najczęściej używamy ich poszarpanych na niezbyt małe kawałki.
• Węgiel drzewny – użyty w postaci gruboziarnistej jest środkiem odkażającym, zapobiega procesom gnilnym. Dodajemy go w ilości 25-30% objętości podłoża. W postaci miału nadaje się do obsypywania miejsc zranienia pędów i korzeni.
• Keramzyt – lekkie kruszywo ceramiczne, obojętne chemicznie, otrzymywane przez wypalanie mokrych iłów lub glin. Produkowany w różnej granulacji. Znakomicie poprawia strukturę podłoża. Ze względu na swą lekkość najlepszy jest używany w uprawie hydroponicznej.
• Styropian – materiał bardzo trwały, całkowicie sterylny. Pokruszony rozluźnia podłoże (dodatek np. do torfu).
• Łupiny orzeszków ziemnych pozbawione wewnętrznej „koszulki”. Znakomicie poprawiają warunki powietrzne, długo nie podlegają rozkładowi.
• Gąbka „oasis” – używana przy kompozycjach z żywych kwiatów. Nasączona zatrzymuje dość długo wodę. Pokruszona na kawałki może być stosowana jako dodatek do substratu dla storczyków gruntowych i epifitycznych.
• Wysuszony krowieniec – w niewielkiej ilości świetnie wpływa na uzupełnienie składników organicznych.
• Chipsy kokosowe – kawałki włóknistej okrywy orzecha kokosowego. Ułatwiają dostęp powietrza do korzeni.

W ciągu ostatnich lat było wiele prób, które miały na celu zbadanie przydatności do uprawy orchidei różnych naturalnych i syntetycznych podłoży. Jak się okazuje kombinacje składników mogą być wielorakie, w zależności od posiadanych aktualnie możliwości.

Myślę, że tworzenie podłoży dla storczyków każdy zainteresowany powinien jednak sprawdzić samodzielnie, pamiętając o spełnieniu podstawowych zasad wymienionych powyżej. Jeszcze jedna ważna sprawa. Przed umieszczeniem rośliny w podłożu należy umieścić na spodzie doniczki drenaż. Powinna być to warstwa sięgająca od 1/4 do 1/3 wysokości naczynia. W tym celu możemy użyć keramzytu o większej granulacji, dużych kawałków kory, zleżałej szlaki bądź styropianu.

fot. Biuro Kwiatowe Holandia